ΟΙ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΟΙ ΣΤΑ ΜΑΡΤΥΡΙΚΑ ΚΕΡΔΥΛΛΙΑ ΣΕΡΡΩΝ

(Απόσπασμα από το Βιβλίο ¨Η Ιστορία των Κερδιλλίων" Γεωργίου Κ. Κυρμελή)

 ΟΙ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΟΙ

   Δυστυχῶς δέν μποροῦμε ν’ ἀναφερθοῦμε ἀναλυτικῶς στήν ἱστορία τῶν Σαρακατσάνων-μιά ἐκπληκτική καί περήφανη ἱστορία. Λίγα μόνο γιά τούς φίλους Κερδυλλιῶτες «πρός γνῶσιν καί ἐκτίμησιν» κι αὐτά στίς ὑποσημειώσεις. 

 ‘H ἐμφάνιση τῶν Σαρακατσάνων στά Κερδύλλια τοποθετεῖται πρό τοῦ 1920. Πρώτη ἐγκαταστάθηκε ἡ μεγάλη οἰκογένεια τῶν Γουλαίων, πού τώρα οἱ περισσότεροι βρίσκονται στόν Ἀχιανό, στή Νιγρίτα καί σέ πολλά μέρη Ἑλλάδος. Τή δεκαετία τοῦ 1920 ἦρθαν οἱ οἰκογένειες τῶν Γιαρίμηδων, Γκουρτσαίων καί τῶν Ραφταίων. 

    Α. Οἱ Γουλαῖοι ἦταν πολύ μεγάλη οἰκογένεια-φάρα. Ἀπ᾽ αὐτήν μόνο τοῦ Γιάννη ἔμεινε ὀριστικά στά Κερδύλλια, τά Κάτω, ὅπου καί ἐγκαταστάθηκε ὁριστικά καί ἀφομοιώθηκε πολύ πιό γρήγορα ἀπό τίς ἄλλες. 

    Β. Οἱ σημερινοί Γκουρτσαῖοι εἶναι ἀπόγονοι μιᾶς μεγάλης φάρας (οἰκογένειας), τήν ὁποία ἀποτελοῦσαν ὁ ἀρχηγός πατέρας τους, Ζήσης καί τά τέσσερα παιδιά του: Δημήτρης (Μήτρους), Ἰωάννης (Γιάννης), Ἀναστάσιος (Τάσιους) καί Χρῆστος. Ἦρθαν ἀπό τή Βουλγαρία, ἀπό τήν περιοχή τῆς Φιλιππούπολης, στήν ὁποία εἶχαν καί ἀρχοντικό,καθώς καί στό Σλίβεν, τό 1929. Καί μετά τήν ἐγκατάστασή τους στά Κερδύλλια, δέν ἔπαυσαν νά περιφέρονται νομαδικά (σκηνίτες). Τό καλοκαίρι πήγαιναν σέ κατάλληλες γιά τά πρόβατα περιοχές τῆς Δράμας καί κυρίως στό σημερινό Πανόραμα, τότε Καλαπότι.

    Γ. ‘H οἰκογένεια Γιαρίμηδων ἤ Γιαριμαίων, μέ τόν Ἀθανάσιο καί τά παιδιά του, Ἀντώνη καί Γιῶργο, ἦρθαν κατά τό 1922. Προέρχονται ἀπό τήν περιοχή τῶν Σαράντα Ἐκκλησιῶν.

   Δ. ‘H οἰκογένεια Ραφταίων, μέ τό Δημήτριο καί τά παιδιά του 

Γιῶργο καί Χρῆστο, κι αὐτοί ἀπό τήν Τουρκία-Βουλγαρία. Δέν 

μπορεῖ κανείς νά εἶναι σίγουρος ἀπό ποῦ ἦρθαν οἱ Σαρακατσαναῖοι. 

Κινοῦνταν πάντα μεταξύ Τουρκίας καί Βουλγαρίας. Καί ὅταν οἱ 

συνθῆκες δυσκόλεψαν, ἐγκατέλειψαν τίς χῶρες αὐτές καί ἦρθαν 

στήν Ἑλλάδα. Ὅταν λέμε ἀπό ποῦ ἦρθαν ἐννοοῦμε ποῦ βρίσκονταν 

κατά τό χρόνο πού ἀποφάσισαν νά ἐπιστρέψουν στήν πατρίδα. 

Μιά ἄλλη οἰκογένεια ἦταν τοῦ Δημητρίου Λαπατώνη, πού σήμε

ρα ζεῖ στό Γαζωρο  Σερρῶν.

Ἐγκαταστάθηκαν κατ᾽ ἀρχάς 

στά Πάνω Κερδύλλια σέ ἄδεια 

σπίτια, ἤ μέ ἐνοίκιο π.χ. στοῦ 

Καραμπελιᾶ, Ματσίκη κ.ἄ. Οἱ 

ἄνθρωποι αὐτοί γλύτωσαν τό 

θάνατο ἀπό τούς Γερμανούς ἐξ 

αἰτίας τῶν μαύρων ρούχων τους. 

Κίνησαν τήν περιέργεια τοῦ 

Γερμανοῦ ἀξιωματικοῦ- τη δευτε

ρη φορά- ὁ ὁποῖος διά τοῦ διερ

μηνέως Παπαγιάννη τούς προει

δοποίησε νά μήν τούς ξαναβρεῖ 

στό χωριό. Οἱ ἄνθρωποι ἔντρομοι 

ἐξαφανίστηκαν διασκορπισθέντες 

ἐδῶ κι ἐκεῖ. 

    Μέ τήν ἀνοικοδόμηση τῶν 

Νέων Κερδυλλίων καί πάλι 

ἐγκαταστάθηκαν στό νέο χωριό 

σέ καλύβες, ἕως ὅτου ἀπέκτησαν 

κι αὐτοί τά σπίτια πού ἔχουν σή

μερα, ἐπί ἰδιωτικῶν οἰκοπέδων, 

πού ἀγόρασαν ἀπό Κατωκερδυλλιῶτες. 

Πολλῶν Σαρακατσαναίων, πού δέν πρόλαβαν ἤ δέν εἶχαν τίς δυ

νατότητες νά ἀγοράσουν οἰκόπεδα καί νά κτίσουν μόνοι τους,τά 

σπίτια  κτίστηκαν μέ τήν οἰκονομική βοήθεια τοῦ Παγκοσμίου Συμ

βουλίου  Ἐκκλησιῶν. 

Πρέπει νά τονίσουμε ὅτι πέρασαν πολλά χρόνια γιά νά γίνει 

πλήρης ἡ ὄσμωση μεταξύ Κερδυλλιωτῶν καί Σαρακατσαναίων. 

Μέ  ἑκατέρωθεν  εὐθύνη... Οἱ Κερδυλ-λιῶτες, συντετριμμένοι ἀπό τό 

μέγα κακό, εἶχαν κλεισθεῖ στόν ἑαυτό τους, μόνοι, ἀβοήθητοι καί ἀδύναμοι, καί δύσκολα ἀνοίγονταν σέ ὁποιονδήποτε. Πολύ περισσότερο σέ ἀνθρώπους πού δέν εἶχαν μόνιμη κατοικία, συνεννοοῦνταν σέ μιά γλώσσα μέ  περίεργη ἐκφορά, ἐπαγγελματίες κτηνοτρόφους, μέ διαφορετικά ἤθη καί ἔθιμα καί ζωή σκληρή. Καί οἱ Σαρακατσάνοι, ἀπό τήν ἄλλη, βλέποντας αὐτήν τήν ἐπιφυλακτικότητα, πού τή θεωροῦσαν σχεδόν ἔχθρα, κρατοῦσαν στάση ἀμυντική ἔναντι τῶν γκραικῶν, ὅπως ὀνόμαζαν τούς Κερδυλλιῶτες, ἔναντι τῆς δικῆς τους ὀνομασίας πού δέν ἦταν μόνο Σαρακατσάνοι, ἀλλά καί Ρωμιοί Ἔτσι οἱ σχέσεις δέν ἦταν οἱ καλύτερες. Θά χρειασθοῦν πολλά χρόνια γιά νά σπάσει ὁ πάγος, νά μεσολαβήσουν ἔρωτες  καί συνοικέσια. Πολλοί ἀπέφευγαν καί τή σκέψη ἀκόμη νά δώσουν παιδιά σέ Σαρακατσάνους καί ἀντιστρόφως.    

  ‘H ἀναγκαστική ὅμως συμβίωση, ἡ συνεχής προσέγγιση καί συμμετοχή στά κοινά, ἔφερε κοντά ὅλους. Σήμερα δέν ὑπάρχει καμιά διάκριση. Μόνο πειραχτικά καί εἰρωνικά ἀναφέρονται στήν καταγωγή τους. Οἱ Σαρακατσάνοι ἄφησαν πλέον τά πρόβατα, πλήν μικρῶν ἐξαιρέσεων, ἔγιναν γεωργοί καί μάλιστα ἐπαγγελματίες, νοικοκύρηδες ἰδιαίτερα-ὑπερβολικά θά ἔλεγα- ἐργατικοί. Ξημεροβραδιάζονται στά χωράφια. Τό βιοτικό τους ἐπίπεδο ἀνέβηκε καί ἔχουν νά ἐπιδείξουν πληθώρα νέων ἐπιστημόνων. 

   Ὅπως ὅλους τούς νεοέλληνες, καί τούς Σαρακατσάνους χτύπησε τό φαινόμενο τῆς ἀστυφιλίας. Καί εἶναι φυσικό, ἀφοῦ πλέον ἔπαυσαν νά ἀσχολοῦνται μέ τήν κτηνοτροφία, πού τούς κρατοῦσε στήν περιφέρεια. Πολλοί νέοι Σαρακατσάνοι δέν μένουν πλέον στά χωριά. Τό ἴδιο καί στά Κερδύλλια.

    Στά Νέα Κερδύλλια κατοικοῦν οἱ ἑξῆς, περίπου 30,  οἰκογένειες Σαρακατσάνων: Γιαρίμη, Γκούρτσα, Γούλα, Μουλαρᾶ, Ράφτη καί Σκεύα.

.....................................................

( Οἱ Σαρακατσάνοι( ἤ Σαρακατσαναῖοι)  εἶναι  ἑλληνικώτατη νομαδική φυλή, καθαρό ἑλληνικό φῦλο. Παρά τό νομαδικό βίο, διατήρησαν ἔντονα,ἴσως περισσότερο ἀπό ἄλλους μόνιμους συνέλληνες,τά ἐθνικά χαρακτηριστικά. Τόπος καταγωγῆς τους ἡ Πίνδος, ἰδίως ἡ νότια καί εἰδικά ἡ περιοχή Ἀγράφων. Ἀπό ἐκεῖ διασκορπίστηκαν σ᾽ ὅλα σχεδόν τά Βαλκάνια. Πολλοί θέλησαν νά τούς ἐκμεταλλευθοῦν ἐθνικῶς, ὅπως οἱ Ρουμάνοι, μά δέν τό ἐπέτρεψαν. ‘Η λέξη  Σαρακατσάνος, κατά τήν ἐπικρατοῦσα ἐκδοχή, προέρχεται ἀπό τά τουρκικά: καρά, μαῦρος καί κατσάν, φυγάς. Μαῦρος ἀπό τά φορέματά τους πού  ἦταν μαῦρα καί φυγάς ἀπό τίς ἀσταμάτητες  μετακινήσεις. Τό μαῦρο χρῶμα τῶν ἐνδυμάτων τους τό δικαιολογοῦσαν ἀπό τό συνεχές τους πένθος γιά τήν ὑποδούλωση τοῦ Γένους. Ἡ κοινωνική τους ὀργάνωση  ἦταν πατριαρχική. Σέ κάθε φάρα, μεγάλη οἰκογένεια, ἀρχηγός  ἦταν ὁ πιό ἡλικιωμένος καί σέ κάθε ὁμάδα οἰκογενειῶν ὁ Τσέλιγκας.)